Gruffydd T. Evans (Beren) - Prydydd a Blaenor Methodist

Ioan W. Gruffydd yn cofio . . .

Gruffydd T. Evans, (Beren)

Yr oedd ei dad, Evan T. Gruffydd, yn swyddog elusen ym Mhwllheli. Ganed ei fab, Beren, ym 1853, ym Modgadle, cartref ei fam. Nid oes sicrwydd am y fan, na’r mannau lle cafodd ei fagu gan fod ei rieni wedi byw mewn sawl man yn ardal Rhydyclafdy pan oedd yn ifanc. Ond yno yn y gymdogaeth honno y bu iddo dreulio’i fywyd cyfan. Tystia Myrddin Fardd, yn Hanes Enwogion Sir Gaernarfon, mai “dyn tawel oedd Beren . . . yn perthyn i’r lleddf yn hytrach na’r llon. Ei brif enwogrwydd yn ystod ei oes,” meddai, “oedd bod yn gadeirydd amryw gynghorau perthynol i’w ranbarth, ac yn flaenor derbyniol a chymeradwy efo’r Methodistiaid.” Yr oedd hefyd yn meddu ar ddawn farddonol. Gallai, meddai Myrddin Fardd, “wisgo ei syniadau yn ngwe rhyddfrydig yr awen, mewn geiriadaeth hyrwydd a sylweddol.” Lluniodd Farwnad i David Hughes, Caneuon i Blant, a Rhieingerdd Meredydd – cerddi y mae Myrddin Fardd yn dra beirniadol ohonynt. Dywed fod “Gweithiau Beren,” yn ei amlygu “yn fwy o brydydd nag o fardd – yn rhagori mwy mewn mydrau rhydd nag yn llyffethair y gynghanedd. Bu farw Beren ddiwedd Rhagfyr 1914, yn 61 oed. Mae ei fedd ym mynwent Llanfihangel Bachellaeth – y llecyn hwnnw yng ngwlad Llŷn y canodd Cynan iddo,

Yn Llanfihangel Bachellaeth
Mae’r lle tawela ’ngwlad Llŷn,
Yn Llanfihangel Bachellaeth
Pe caet dy ddymuniad dy hun,
Heb ffwdan na hir baderau
Fe rodem dy gorff i lawr
Lle ni ddaw ond cân ehedydd
I dorri’r distawrwydd mawr.

Celebrities