John Thomas - Cenhadwr a Gweinidog

Ioan W. Gruffydd yn cofio . . .

John Thomas (1856 – 1899) Cenhadwr a Gweinidog

Ganed John Thomas ym 1856 ym Modegroes ar gyrion Pwllheli, ond wedi colli ei rieni, magwyd ef yng nghartref ei daid ym Mwlchyffordd, ger pentre’r Ffôr. Am gyfnod bu’n gweithio yng Nghaernarfon cyn mynd i chwareli llechi Llanberis. Dechreuodd bregethu wedi dod yn aelod yng Nghapel y Presbyteriaid yn Horeb, Rhostryfan. O’r ardal Rhostryfan yr oedd ei dad yn hanu. Cafodd ei hyfforddi yn Ysgol Clynnog ac yng Ngholeg Y Bala, cyn cael ei ordeinio mewn cyfarfod o’r Henaduriaeth yn yr Waunfawr, ger Caernafon, ar 24 Medi 1883. Priododd Sarah Ann Bowler ar 21 Tachwedd 1883 yng Nghapel Pengraig y Presbyteriaid yn Llanfaglan. Hwyliodd y ddau o Lerpwl i fod yn genhadon yn India gan gyrraedd Bryniau Khasia ar 16 Chwefror 1885. Penodwyd hwy i gymryd lle’r cenhadwr Griffith Hughes yn Nongrymai. (Brodor o Gefnywaen, ger Caernarfon oedd Griffith Hughes. Dychwelodd i Gymru ym 1886. Bu’n byw ym Mhwllheli). Dim ond cyfnod byr y bu John Thomas a’i briod yn India, fodd bynnag, oherwydd cyflwr ei iechyd. Barnai’r Dr. Griffith Griffiths a meddygon eraill o ardal Shillong ei fod yn gwbl anaddas i barhau i wasanaethu yn Nongrymai, a chynghorwyd ef ganddynt i ddychwelyd i Gymru ar unwaith. Byddai gohrio gwneud hynny, meddid, wedi peryglu ei fywyd. Deg mis o wasanaeth yn unig a roddwyd gan ei wraig ac yntau yn India, er fod yn eiddo i’w briod ac yntau ddoniau arbennig fel y gallai’r eglwys yno dystio. 

Rhwng 1886 ac 1895, gwasanaethodd John Thomas fel gweinidog ar Ynys Môn yn Aberffraw a Beulah. Symudodd oddi yno dros Glawdd Offa a gwasanaethu eglwysi’r Presbyteriaid yn Tyldesley a Leigh yn Henaduriaeth Manceinion. Gwasanaethodd yno hyd ei farwolaeth. Bu farw wedi trawiad ar y galon ar 7 Mehefin 1899, ac yntau ond yn 43 mlwydd oed. Mae ei fedd ym Mynwent Tyldesley lle bu ei angladd ar 10 Mehefin, a thrwy haelioni cyfeillion iddo, codwyd yno feddfaen i’w goffáu. Arni mae ei enw, ‘y Parchg. John Thomas, Rhostryfan.’

Celebrities