Thomas Evan James - Marwnad Joel Jones

Marwnad
Er Coffadwrieth
Am y diweddar
Barchedig Joel Jones
Gweinidog Llafurus, poblogaidd a llwyddiannus yn mhlith y bedyddwyr, ym Mhwllheli

Gorffennodd Ei Yrfa Filwriaethus (O’r Darfodedigaeth), Gorffennaf 22ain, 1844,

Gan Thomas Evan James [Thomas ab Ieuan]
1824 - 1870

[Gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac awdur.
Ganed 17 Mawrth 1824, ym Mhencraig, Plwyf Llangoedmor, Sir Aberteifi, mab Evan a Mary James. Symudodd y teulu i Aberteifi pan oedd ef tua 13 oed. Bu am beth amser yn was fferm Heolcwm, Plwyf Ferwig, sir Aberteifi. Ymunodd â'r Bedyddwyr, a bu'n gwasanaethu yn anordeiniedig yn eglwys Groesgoch, Sir Benfro (1851 - 1852). Urddwyd ef, a gwnaed ef yn weinidog Pontestyll, ger Aberhonddu (1853 - 1856). Bu hefyd yng Nghwmbach, Aberdâr (1856 - 58), Castell Nedd (1858 - 1861), a Glyn Nedd (1861 - 1870). Bu farw 21 Mehefin 1870 . Ymhlith ei weithiau ceir Marwnad Joel Jones, gweinidog ym Mhwllheli].

Caernarfon
Argraffwyd gan H. Humpreys, Castle Square
1844

Awen fwyn rho imi’th gymorth,
At drwm orchwyl sydd o’m blaen,
I gofnodi yr hyn a ganlyn
Mewn anghelfydd alar gân;
Adfyd chwerw ddaeth i’m clustiau
Dwys drywanu’m calon wnaeth,
Joel Jones enwog o Bwllheli
Sydd dan law yr angau’n gaeth.

Taw fy meddwl, taw fy ochain,
I rhyw ddewrion o faes gwaed
Gâdd eu dryllio, gan y cleddyf,
Ran yn gryf dros Frydain wlad?
Ni rhaid ateb, mwy o lawer;
Un o weision llonber Duw
Gym’rwyd lawr i res marwolion,
I ragfuriau Seion wiw.

Nid y tyngwr, nac y cablwr,
Ond Pregethwr Iesu Grist,
Uno ymarweddiad duwiol
Roddwyd yn ei farwol gist;
Fe gyfranai i’r Athronydd
Gryfion fwydydd – I ble’r aeth?
Ond o fodd ei galon
Rhoddai i blant Sion laeth.

Cadd ei alw, gan yr Arglwydd,
Cadd ei ddonio, gan y nef;
Ei hoff fwyd, a’i ddiod iachus,
Oedd gwneud ei ewyllys Ef;
Cred gadarnwych Paul oedd ganddo,
Gweithred Iago yn gytun,
Gogoniant Duw a lles dynolion
Oeddent ei olygon cun.

Draw y Mlaenau Gwent dechreuodd
Gwas i Grist yn bymtheg oed,
Rhoes ei fywyd hyd ei angau,
Ffyddlon fu efe erioed;
Amlwg welwyd er yn forau,
Gymwysiadau o’r nef wen,
Ei fod yn offeryn addas
Gyda’r deyrnas fawr is nen.

Câdd ei urddo yn Machynlleth,
At Genhadaeth Meirion gu,
Lle bu’n ffyddlon, er pob rhwystrau
Er llesâd eneidiau lu;
Ni arbedodd draul na thrafferth
Fyn’d dros anferth leoedd hon,
Gwir gyhoeddodd Grist yn Geidwad
I bechaduriaid mawr o’r bron.

Ar ôl hyn, i Sir Forganwg,
Aeth ei glod mewn uchel gân,
Bu’n llafurio, trwy groes wyntoedd,
Er lles lluoedd ym Mhont Faen;
Oddiyno i Gaerodor,* [*Bryste]
Aeth yn ôl y cyngor hedd,
I bregethu Crist i’r Cymry
Gan eu casglu mewn i’r wledd.

Cododd Gapel idd y Cymry
Er addoli Iesu pur;
Casglodd yno ac yng Nghymru
Gydag egni i’w ryddhau,
Ni chadd yma ddim segurdod
Teithiodd ormod yn ddiau.

Wedi hynny i Bwllheli,
A’i changhennau yr un pryd,
Daeth er troad torf o ddynion
I Fryn Seion o un fryd;
Mae ei Eglwys a’r Gwrandawyr,
A phreswylwyr hoff y dref,
Yn wir dystion o ffyddlondeb
Ac o burdeb ei ffordd ef.

Yr oedd o egwyddor gywir,
Safai’n bybyr dros air Duw,
Gwyddai am ei Geidwad grasol
Ac iddo’n ffyddlon y bu byw;
Mae fel Paul a’i ddwylo’n rhyddion,
Ac yn wynion oddi wrth waed,
Cyngor Duw a ddwys gyhoeddodd,
Gwir i gyd o’i enau gaed.

Cwyna Cymry fawr pob goror,
Golli’r cyfaill didor mâd,
Cwyn ynghanol dydd ei ddefnydd,
Fe ddaeth angau i wneud brad;
Nid oedd Roberts o Bwllheli
’N ddigon iddo, er ei hedd,
Heb gael Jones, er maint ei ddoniau,
I orweddle yr un bedd.

Yr oedd o gyneddfau cryfion,
Ac o dreiddio’n ddyfnion iawn,
Mewn egluro pethau dyrys
Yr oedd ganddo felus dawn;
Nid wy’n cofio imi glywed,
O Gaergybi i Gaerdydd,
Amgen Mr. Jones Pwllheli
Am fynegi pethau cudd.

Gwir na chafodd feddu llawer
O ryw nerth at grochfloedd fawr,
(Pe bai hynny yn angenrheidiol
Ac yn fuddiol unrhyw awr),
Ond roedd synnwyr a siriolder
Ein ffrind llonber iddo’n ddawn,
Yn ei goroni fel yr ydoedd
O ryw radd boblogaidd iawn.

Proffwyd y râdd esboniadol,
Pregethwrol gewri gyd,
Hyn ar ben ei bwnc a roddai
Fawr foddhad a golau clud;
Ei wybodaeth gyffredinol
Ydoedd fuddiol yn ei dref,
Cynghori da i ddwfn archollion
Oedd ei wych gyngorion ef.

Tristaf alaeth Jones fwyneiddlon
Disglair Seren Arfon Fawr,
Gollwyd yn yr angau creulon
Mae ei le y wag yn awr;
Cadwai drefen yn y gwersyll,
Byddai’n ennill yn ddiau,
Ei brif bwnc oedd gweled Seion
Yn Grist’nogol ymlanhau.

Nid oedd un Cyfarfod Misol
Na chwarterol chwaith yn llawn,
Nac esgynlawr y Gymanfa.
Heb gael yma Jones fawr ddawn;
Ond siomedig yw’r gobeithion
Welwn yn y bywyd hwn,
Er mawr allu Jones a’i ddefnydd
Buan iawn daeth pen ei rwn.

Roedd yn gyfaill ymddiriedol,
Cymwynaswr siriol iawn,
Darostyngai’r balch hunanol
Gyda nerth a nefol ddawn,
Ond os gwelai eiddil egwan,
O egwyddor ddoeth ddi-frad,
Ei brif bwnc oedd codi hwnnw,
’N wrthrych sylw ar ei draed.

Ni ddywedai Jones fel yma
Ac yn meddwl rhywfodd draw,
Ni chadd coegni a dau wyneb
Na ffurfioldeb dd’od gerllaw;
Dyn i ddyn, a brawd i’w frodyr,
Cyfaill cywir – gwas i Dduw;
Dweud a gwneud i bwrpas wnelai
Yng ngoleuni dwyfol gwiw.
Ond er cystal Cristion ydoedd,
Gwron yr areithfa gwn,
Fe ddaeth cystudd caled ato
Idd ei lethu megis pwn,
Angau a ddilynai’r ergyd,
Er ei ddiengyd yma* a thraw Ni orffwysodd nes ei orffen,
A’i gael yn gelain dan ei law.

*Bu 15 wythnos yn glaf yn nhŷ Mrs. Lewis, Caernarfon.
Ond ei enaid, o’r anialwch,
Hedodd i’r dedwyddwch fry,
Pan ar hanner dydd ei deithi
Cadd ei goroni gyda’r llu;
Mi ddych’mygaf ei weld, fyny,
Ar ôl croesi’r afon fawr,
Mewn rhyw syndod a rhyfeddod
Goruwch nychdod daear lawr.
Jones hawddgarol, gyfaill hoffus,
Llawer cwestiwn dyrys iawn,
A ddehonglaist imi yma’
Pan ym myd trallodion llawn;
Dyro glywed ’nawr dy brofiad,
Am ddull y gymanfa fry,
Ym mha agwedd mae dy Arglwydd
Yn rhoi it’ ei wenau cu?

Beth yw agwedd yr angylion,
A seraffiaid gwynion gwawl,
Pa mor danbaid mae’r archangel
Yn cyflwyno’r uchel fawl?
Pa ryw agwedd weli yna,
Ar yr apostolion glân?
Dywed hefyd gyfaill siriol
Beth yw iaith y nefol gân?

Gweli yna Herring ddoniol,
Dafydd Llwyd a Mathias wiw,
Christmas Evans, Dafydd Phillips,
Williams, Trosnant, hoff was Duw,
William Richards, Hughes o’r Ferwig,
Yn y fendigedig wlad,
Philotheoros, Henry Davies,
A John Reynolds gyda’r gâd.

Gweli yna Jenkins, Dolau,
Williams, Rhuthun, hardd ei wawr,
Simon James, a William Evans,
Gyda’r urddas deulu mawr,
Mr. THOMAS, Aberduar,
Yn mwynhau’r ddigymar fraint,
A ffyddoniaid tref Pwllheli
Yno’n moli gyda’r saint.

Dywed annwyl Jones hoffusol,
Natur yr hoffusol gân,
A ddatgenir gan dy frodyr,
Gyda’r hwylus nefol gân;
Pa fodd y chwaraeant delyn,
Tra bo’r bysedd yn y llwch,
Pa fodd canant heb y tafod,
Pan yn fud, dan ddaer’en drwch.

Ha! atebai Jones yn union
Gad dy ffolion ofyn ’nawr,
Dy bwnc yna ydyw chwilio
Lle cei ateb clir ar lawr
O’n sefyllfa hardd yng Ngwynfa,
Dos a theithia yn ein ffyrdd,
Ffyddlon hynod yw fy Ngheidwad,
Ceidw’r had er siomiant fyrdd.

Jones o ganol myrdd o groesau,
Aeth i blith y seintiau hardd,
Profodd yma waethaf Hades
Ac enllibion drwg diwardd;
Dedwydd yw ein cyfaill annwyl.
Goruwch anhwyl, llesgedd cnawd,
Gan foliannu heb ddim crygni,
Na dychrynu rhag gau frawd.

Bore’r eilfed dydd ar hugain
Yng Ngorffennaf, mil wyth cant,
Pedwar deg a phedair blynedd,
Gyda hyn bu farw’r sant;
Dau o’r gloch dydd Iau canlynol,
Rhowd ef mewn daearol dŷ.
Cyn ei gychwyn, Davies, Nefyn,
Geisiodd gymorth ei Dduw cu.

Yr Odyddion mwynion manwl
A flaenorai’n unawl, wiw,
A rhyw dorf o’i hen gyfeillion,
Heblaw rhes o weision Duw;
Aethant mewn i gapel Heli * [*Pwllheli]
Lle bu Jones yn gweini hedd,
Dan lawr hwn câdd fynd i orwedd
Yn nhangnefedd cun y bedd.

Mr. Lewis * a ddarllenodd [*Pontycim]
Ac anerchodd orsedd gras,
Am gynorthwy Duw y duwiau,
Pan yn claddu corff ei was;
Yna Mr. Morgans barchus,
O Gaergybi, yn dra dwys
A bregethodd ** ’nôl ei arfer, [**2 Tim. 4. 7-8]
Yn hyfedr, gyda phwys.
Yna Howells, cynorthwywr,
Ffrind dilwgr Jones yn wir,
A draddododd araith bwysig,
Gyda dagrau heilltion clir;
Araith arall ar ôl hynny,
Gâdd ei thraethu yr un modd,
Roberts Odydd, Brawd i’r achos
Wnaeth arddangos Parch ar g’oedd.

Trwy draddodi’r ddarlith rasol,
Gyda dull teimladol iawn,
Pan yn claddu brawd o’r Undeb,
Nad oedd neb a’i llanwai’n llawn;
Clod sydd haeddawl i’r Odyddion,
Am eu gweithion ffyddlon hwy,
Saif eu hymddygiadau serchog
Ym Mhwllheli’n enwog mwy.

Boed i’w Eglwys dra galarus
Feddu nawdd Pen Bugail nef,
Dan ei nodded bydded ichwi
Ymfodloni i’w ffyrdd ef;
Bugail danfonedig ganddo
Gaffoch eto is y nen
A pharodrwydd wel’d Jones fwyngu
Yn y nefoedd fry, Amen.

Beirdd