David Davies – Dafydd ap Dafydd - cymwynaswr llen

Ioan W. Gruffydd yn cofio . . .

David Davies – Dafydd ap Dafydd

Prin iawn yw’r wybodaeth a gadwyd am David Davies, neu Dafydd ap Dafydd. Nid oes wybodaeth am ei flynyddoedd cynnar na’i flynyddoedd olaf. Mae’r wybodaeth sydd ar gael amdano’n dod o’i lythyrau at Siôn Lleyn o gylch y flwyddyn 1800. Ymddengys iddo dreulio llawer o’i fywyd yn Llundain. Pam yr aeth yno, a beth oedd ei waith yno, nid yw’n hysbys. Ymddengys, fodd bynnag, mai ym Mhwllheli y ganed ef. Pa bryd, yn lle, nid oes modd gwybod. Mae hynny’n wir am fanylion ei farw hefyd. Gwyddir iddo weithio llawer ynghylch llenyddiaeth Cymru ymysg y Gwyneddigion. Dywed Myrddin Fardd amdano yn Enwogion Sir Gaernarfon, fod “ei hyddysgrwydd â threigliadau priodol y Gymraeg, ac â nodweddion cynhenid ei llên a’i llafar, yn gwneud y gorchwyl o’i hysgrifenu yn hawdd a di-drafferth iddo. Yr oedd yn feddyliwr eang, a’i law-ysgrifen yn wych ac addurniadol.” Yng nghwmni Thomas Roberts, Llwynrhudol, bu’n bwrw golwg dros awdl Siôn Lleyn ar “Ansawdd Gwybodaeth a Dysg,” sef un o destunau Cymdeithas y Gwyneddigion ym 1800. Yn un o lyfrau ysgrif Siôn Lleyn, mae llinellau sy’n canmol a chlodfori Dafydd ap Dafydd o Bwllheli a T.R. Llwynhudol am eu cymwynas yn dwyn yr Awdl i Berffeithrwydd, a hynny yn y modd yma:

Dau gyfaill diau gefais,
Mae’r rhai’n yn Llundain, un llais,
Debygaf mai dau Begwn
Roed hefyd i’r crai-fyd crwn,
Hwn ar y ddau begwn bach,
Ef a droes yn fedrusach;
Minau a’m deulanc mwynwych,
Safaf trwy yr Hâf fy rhŷch,
A safaf i‘r gwys hefyd,
Gweis a gyrch y gwys i gyd.

Dywed Enwogion Sir Gaernarfon, ei bod “yn resyn fod gŵr mor enwog am ei len â Dafydd ap Dafydd yn cael ei anghofio ”mor llwyr . . . gan iddo fod yn gymwynaswr mor wresog a pharod i’w genedl.”

Enwogion